Một bộ phim mà tuổi đời của nó còn già hơn mình nữa. When The Wind Blows được sản xuất năm 1986 bởi Jimmy T. Murakami, dựa trên cuốn truyện tranh và kịch bản của Raymond Briggs.
Mình cũng tự hỏi vì sao Briggs đặt tên cho cuốn truyện này là When The Wind Blows, và sau khi xem xong bộ phim mình có lẽ đã hiểu được thông điệp mà câu chuyện muốn mang đến cho chúng ta. Mình cũng đã tìm đọc nhưng chưa thấy ai viết bình luận về bộ phim hoạt hình này để giới thiệu cho khán giả Việt Nam, dù đây là một trong những phim hoạt hình kinh điển nhất định phải xem, được đánh giá cao như Animal Farm (Trại súc vật) hay Grave of the Firefly (Mộ đom đóm) vậy.
Trong thời điểm hiện nay, thế giới đang chiến đấu với đại dịch bệnh Covid-19 cũng có độ sát thương cao như chiến tranh, khiến rất nhiều người từ châu Á đến châu Âu đã ngã xuống, và đa số họ là những người già, những người bệnh có hệ miễn dịch yếu; thỉnh thoảng, mình lại nhìn thấy hình ảnh những người già, họ chen chân giữa cuộc sống đầy tranh đoạt và thực dụng để tìm cho mình một nơi ẩn náu, trốn thiên tai, trốn dịch bệnh, và trốn sự vô cảm của thế hệ trẻ. Vừa rồi lại đọc được một bài viết của Monster Box nói rằng, đại khái, loài người chúng ta rồi đến lúc ai cũng sẽ bị lãng quên, như những người già kia, những thế hệ Baby Boomer, Hippies,… mà chính cuộc đời của họ đã làm nền tảng cho chúng ta phát triển, nhưng rồi giờ đây lại bị coi là gánh nặng của xã hội, bị bỏ rơi giữa lúc dịch bệnh đang chực chờ lấy đi sinh mệnh của họ.
Những điều đó khiến cho việc mình xem bộ phim When The Wind Blows trong lúc này càng ý nghĩa và nhận ra nhiều điều.
James và Hilda - đôi vợ chồng già người Anh đã nghỉ hưu, rời xa thành phố và dọn về một vùng quê thanh bình để sống. Họ là những người đã trải qua nhiều cuộc chiến tranh và sống sót cùng nhau đến bây giờ. Nhưng rồi một cuộc chiến nữa lại đến. Ông James được miêu tả là một người ưa theo dõi tin tức chính trị thế giới. Còn bà Hilda ngược lại, không thích nghe những tin tức ấy, bà chỉ chuyên tâm làm một người phụ nữ của gia đình, giặt giũ, dọn dẹp, nấu ăn, chăm sóc chồng con. Lúc này hai vợ chồng họ ở trong một căn nhà vùng ngoại ô, còn các con của họ thì sống riêng, và vẫn thường liên lạc cho nhau qua điện thoại.
Khi tin tức về chiến tranh được thông báo rộng khắp, ông James đã về nhà kể cho vợ nghe và với kinh nghiệm sống qua những cuộc chiến, ông bắt đầu chuẩn bị cho thời gian ẩn nấp sắp tới vì ông cảm nhận được cuộc chiến này sẽ rất kinh khủng, to lớn như một trận nổ Big Bang vậy. Thoạt đầu bà Hilda rất bình thản và mỉa mai, vì bà nghe nhan nhản những tin tức xã hội và cảm thấy không đến mức trầm trọng như vậy. Khi thấy chồng lo lắng chuẩn bị một cái hốc nhỏ trong nhà để làm nơi trú ẩn, bà đã cười mỉa mai, hỏi ông có định đào một cái hố như Anderson ngày xưa không. Ông James cũng gọi cho con trai đang ở xa và dặn dò các thứ. Đoạn này mình cảm thấy ông là một công dân rất nghiêm túc vì trong lúc tình thế hỗn loạn dễ gây hoang mang như vậy, ông vẫn luôn tin tưởng vào chính phủ và ông lôi các tờ rơi hướng dẫn khi xảy ra chiến tranh để làm theo từng bước. Hơn nữa mình còn thấy rõ ràng chính phủ ở nước này đã tạo cho công dân một niềm tin, để khi có những tai ương biến cố bất ngờ, xã hội vẫn giữ được trật tự chứ không rối ren. Xuyên suốt bộ phim bạn sẽ thấy ông James luôn thực hiện những gì mà chính quyền bang đã soạn sẵn trong tờ rơi, có lẽ những tờ rơi này đã được ông cất giữ từ lâu, từ những cuộc chiến tranh năm xưa. Ông nghĩ rằng, nhiệm vụ của chúng ta, mỗi người công dân, là nên làm theo sự hướng dẫn của chính phủ khi có biến cố xảy ra. Nên ông rất bực mình khi thấy thằng con trai mình vẫn giữ thái độ dửng dưng và đùa cợt qua điện thoại.
Bà Hilda cũng thể hiện là một người rất sâu sắc, tuy lời nói và thái độ bên ngoài của bà rất bình thản và vui vẻ, nhưng bà vẫn phục tùng chồng và để ông làm những chuyện cần làm để chuẩn bị đối phó với chiến tranh. Bà cũng nhờ ông đi mua lương thực và những thứ thiết yếu, thế nhưng thật đáng buồn khi trở về ông James đã không mua được đầy đủ, có vẻ mọi người cũng đã tranh nhau tích trữ hết cả.
Khi ông James làm xong cái hốc tam giác để ẩn nấp, ông cũng chỉ làm tạm bợ thôi vì cũng không thể nào đo đạc cho chính xác được, bà Hilda đã nói một câu rất hay và mình sẽ lưu vào trong sổ quote của mình: “If a job’s worth doing, it’s worth doing well, James” (ý nói: đã làm thì làm cho tới)
Trong lúc vừa dọn dẹp, hai vợ chồng vừa hồi tưởng lại những lần chiến tranh mà họ đã cùng nhau vượt qua trong quá khứ. Tuy chiến tranh rất kham khổ và thiếu thốn, họ phải sống một cuộc sống rất vất vả, nhưng giờ đây khi nhớ lại, họ chỉ mỉm cười và nhớ về những kỷ niệm vui.
Ông James vốn cũng là người nghiên cứu nhiều về lịch sử, ông nắm hết các sự kiện đã xảy ra trong cuộc đời mình, cho nên ông cũng đưa ra một số phỏng đoán cho kết quả cuộc chiến tranh lần này. Tuy có nhiều hiểu biết như vậy, nhưng mọi sự sắp xếp để đối phó cho cuộc chiến, ông đều đọc và làm theo hướng dẫn trong tờ rơi của chính phủ. Đến đoạn này mình cảm nhận được ông là một người rất khiêm tốn và sống chuẩn mực, không phải vì đã biết hết rồi, đã trải qua hết rồi mà giờ đây ông phớt lờ những cảnh báo của chính phủ. Trong hướng dẫn có nói rằng, trong khi ẩn nấp chờ bom tan, thì mọi người nên cổ vũ tinh thần cho nhau, có những hoạt động nhóm để tăng tình đoàn kết và bớt đi những lo lắng sợ hãi. Thế là ông James gối đầu lên đùi vợ và muốn bà kể chuyện cho mình nghe. Đó là những đoạn phim rất tình cảm khiến người ta cảm thấy, có được một mối tình già như thế quả là phước lành.
Thương nhất là đoạn mà thức ăn của hai người dần cạn kiệt đi trong 14 ngày ẩn nấp. Rồi đến lúc bà Hilda bị nhiễm phóng xạ, ông James cũng bị tiêu chảy khiến cho kiệt sức đi. Lúc này ông luôn bên cạnh nói lời yêu thương với vợ mình, còn về phần ông, dù cũng rất mệt mỏi vì bệnh tật và đói khát nhưng ông không hề than thở, vì mình là đàn ông mà (ông nghĩ vậy). Trước tình hình lương thực khan hiếm và thấy được cảnh mọi người đua nhau tích trữ mọi thứ cho chiến tranh, ông đã cảm thấy con người chúng ta gây ra những vấn đề về kinh tế vĩ mô như thế nào. Chúng ta đã lãng phí thực phẩm, tài nguyên, để rồi giờ đây lại tranh nhau từng thứ một, chúng ta phải chịu trách nhiệm với những điều chúng ta đã làm, chính chúng ta phải đổi mạng sống của mình cho nền kinh tế của toàn cầu.
Sau khi bom tan dần, hai vợ chồng mới dám ra khỏi nhà. Nhìn cảnh đất trời tang hoang, một màu xám xịt, cơ thể của họ mệt lả, và rồi họ xếp hai chiếc ghế cùng ngồi bên nhau để nhìn ngắm không gian lúc ấy. Lúc ấy có đoạn bà Hilda tò mò không biết lúc bom rơi thì nó như thế nào, thì ông James bảo rằng, chính phủ không cho chúng ta biết, vì quả thực, đó không phải là điều hay ho gì để mà phổ biến cho cả xã hội. Đến đoạn này mình cảm thấy hài hước khi đối chiếu lại với người dân nơi xứ mình, có một vụ truy bắt một tên giết người mà bao nhiêu là người kéo ra xem, thậm chí còn thuê phòng trọ để đi xem công an truy nã tội phạm, để thỏa mãn tính hiếu kỳ của họ, dù việc đó quá sức nguy hiểm. Với ông James, ông chỉ cần thực hiện nghiêm túc các hướng dẫn của chính phủ và cũng khuyên vợ mình không nên quá hiếu kỳ về những chuyện mình không cần biết.
Sau đó có một trận mưa kéo đến, ông bà liền lấy chai lọ ra hứng nước mưa. Khi vào nhà, ông James dặn bà hãy đun sôi lên rồi dùng. Hiểu biết của ông đã giúp ông biết cách bảo vệ sức khỏe của mình dù trong những tình huống ngặt nghèo nhất. Ông kể cho bà nghe rằng, người Nhật sau trận thả bom Hiroshima khốc liệt thì số người chết vẫn tiếp tục tăng, không phải vì cuộc chiến mà vì bệnh tiêu chảy, chính sự thiếu thốn nước sạch, rồi không ăn chín uống sôi đã khiến họ chết nhiều hơn. Thời kỳ ấy khoa học rất lạc hậu (science was in its infancy), thế nhưng bây giờ chúng ta đã hiện đại hơn, đã hiểu biết hơn thì phải sống dựa trên những hiểu biết của mình để bảo vệ sức khỏe chứ. Quả thực càng xem từng lời đối thoại của hai ông bà, mình càng thấy nể phục những người thời xưa, họ sống qua bao thăng trầm, tích lũy thật nhiều kiến thức và kinh nghiệm để truyền lại cho chúng ta ngày nay, những người như thế rất đáng được tôn trọng.
Nhưng rồi, cũng đến một ngày, họ như chiếc lá vàng mong manh, chỉ đợi một cơn gió kéo đến, là ra đi. Kết thúc của bộ phim này là cảnh hai ông bà James và Hilda cùng nhau nằm trong hốc ẩn nấp, cầu mong cho mọi chuyện tốt đẹp sẽ đến, vẫn luôn trông đợi sẽ có người đến cứu họ, và họ cùng nhau cầu nguyện, dù rằng lúc đó đã quá yếu không thể nói nên lời, cũng không thể nhớ rõ lời kinh như thế nào. Họ đã ra đi cùng nhau như thế.