Trước đây khi tôi mới tốt nghiệp, chân ướt chân ráo đi làm, ba mẹ tôi luôn mong muốn tôi sẽ có được một sự nghiệp ổn định. Trong tâm trí tôi, nhảy việc là một điều gì đó thật kinh khủng. Nhưng rồi chuyện gì đến cũng đã đến. Trong cuộc đời làm công ăn lương của mình, tôi đã nhảy việc tất cả 4 lần.
Tôi không viết bài này để đề cập chi tiết về chuyện nghỉ việc cũng như những lý do rối rắm đằng sau. Đến ngưỡng cửa này của cuộc đời và sự nghiệp, tôi chỉ có một thắc mắc muốn tự mình giải đáp, vậy rốt cuộc điều mà ba mẹ tôi mong muốn xưa kia: ổn định, nó là gì, nó như thế nào?
Con người theo bản năng đều sợ rủi ro. Khi thay đổi đi kèm với rủi ro thì người ta cũng sẽ ngại thay đổi. Rủi ro có thể là: không có tiền dự trữ khi thất nghiệp, không tìm được công việc khác tốt hơn, hoặc không thể thích nghi với môi trường mới. Lại có người khi đã lên kế hoạch cho việc gì thì họ rất sợ kế hoạch ấy bị đổ bể. Chẳng hạn một người có kế hoạch cưới vợ, sinh con, mà trong lúc ấy lại bị mất nguồn thu nhập thì sẽ là một rủi ro lớn về tài chính.
Mưu cầu sự ổn định là một mưu cầu chính đáng, đúng như bản năng mà con người được ban cho. Nỗi lo sợ về sự bất ổn luôn thường trực trong thế giới loài người hàng triệu năm, vì tổ tiên chúng ta đã trải qua nhiều sự kiện làm thay đổi cả thế giới. Suy cho cùng, có được sự bình yên, an toàn đâu phải là chuyện dễ dàng. Nhưng ở khía cạnh khác, thay đổi đi kèm với rủi ro lại chính là cơ hội để loài người tiến bộ và phát triển. Nếu con người chỉ mong muốn được sống ổn định và chỉ thích ở yên một chỗ, chúng ta làm sao có được những cơ hội quý giá làm thay đổi số phận và đưa thế giới đến văn minh ngày nay.
Cuộc đời chúng ta sẽ có vô vàn những biến số, cho dù ta có lên kế hoạch kỹ lưỡng như thế nào thì cũng có những sự cố xảy ra nằm ngoài dự đoán. Dịch bệnh Covid là một ví dụ. Rất nhiều người đã mất đi sự ổn định thường ngày của họ vì đại dịch Covid, không chỉ công việc, tiền bạc mà còn sức khoẻ và thậm chí là mạng sống. Những người mưu cầu sự ổn định có phải bản chất là họ muốn sống một cuộc đời mãi mãi không có thay đổi, không có biến cố gì hay không? Hay là một cuộc đời êm đềm với những thay đổi nhỏ nhưng vẫn nằm trong dự liệu của họ. Có những người nhanh nhạy, ngay cả trong đại dịch Covid - khi nền kinh tế cả thế giới dường như bị tê liệt - họ vẫn tìm ra cơ hội để phát triển, vì họ đã quen với điều đó, họ vốn đã quen với cuộc đời nhiều biến cố làm sai lệch kế hoạch mà họ đã dự định rồi.
Em gái tôi từ hồi sinh viên đã có ước mơ được học nghề make-up. Nhưng mẹ tôi cho rằng đó là một nghề nghiệp không ổn định vì phải phụ thuộc vào nhiều thứ, nào là kỹ năng tay nghề, nào là cái gu thẩm mĩ của khách hàng, nào là thời gian làm việc không cố định, thu nhập không cố định. Một công việc mà có nhiều biến số ảnh hưởng đến bản thân, không thể kiểm soát và dự tính được tương lai, thì đó là một công việc bất ổn.
Tuy vậy, công việc mà tôi và gia đình tôi cho là ổn định thì cũng đâu có theo tôi đến mãi mãi. Tôi từng làm việc 6 tháng tại vị trí admin của một công ty Nhật Bản, sau đó lại chuyển sang một toà soạn báo, tiếp đến là một công ty đa quốc gia liên kết với lãnh sự, sau đó là một trung tâm tiếng Anh, và gần nhất là một công ty của Úc về dịch vụ định cư. Qua mỗi lần thay đổi công việc, điều tôi đạt được chỉ là mức lương cao hơn công ty cũ một chút, công việc mới mẻ hơn, học hỏi được nhiều thứ hơn. Nhưng nếu hỏi tôi, nó có ổn định không? Tôi không chắc. Tôi cũng sẽ có lúc cảm thấy không hài lòng và tiếp tục tìm kiếm những nơi tốt hơn, phù hợp hơn.
Cuối cùng, tôi nhận ra, ổn định không phải là một trạng thái, mà chính là sự cảm nhận. Ngày trước khi làm ở toà soạn báo, mặc dù rất yêu công việc viết lách và muốn gắn bó lâu dài, nhưng ở nơi đó tôi không cảm thấy mình phát huy được năng lực, thường xuyên cảm thấy stress và không thấy có tương lai sáng sủa gì. Cảm giác bất ổn ấy đeo bám tôi thường xuyên và sau 4 tháng tôi đã nghỉ việc. Hoặc có một người bạn tâm sự cho tôi về mối quan hệ của cô ấy với bạn trai. Cô ấy cảm thấy chỉ có thể dừng lại ở mức độ quen biết yêu đương chứ không tìm thấy một con đường chung cho hai người, không thể tiến tới một sự lâu bền trong tương lai. Trong khi ba mẹ của cô ấy, khi thấy con gái đến tuổi 30 mà tìm được một mối quan hệ thì nghĩ rằng đã đến lúc ổn định. Nhưng ngờ đâu, sự chông chênh thiếu vững chắc trong mối quan hệ ấy đã dẫn đến kết thúc chóng vánh và không đạt được sự ổn định như ba mẹ cô ấy mong muốn.
Vậy thì ổn định không phải là một kết quả, cũng không phải là một trạng thái. Vì cuộc đời này luôn có những biến số khiến cuộc đời chúng ta phải thay đổi để thích nghi. Có lẽ ba mẹ chúng ta, những người ở thời đại khi mà chiến tranh loạn lạc còn xảy ra thường xuyên, để có được một cuộc sống bình thường, một công việc để gắn bó lâu dài để kiếm tiền nuôi gia đình là một điều mà ai cũng ao ước. Nên đối với họ, ổn định thường gắn liền với sự chủ động và bất biến không thay đổi.
Với tôi, ổn định chỉ là một cảm nhận, mà cảm nhận đó có thể đúng hoặc sai. Nếu cho rằng đi làm văn phòng máy lạnh, với mức thu nhập cũng kha khá chuyển khoản đều đặn vào tài khoản hàng tháng, và mức tăng lương tèn tèn đủ bắt kịp chỉ số lạm phát hàng năm là ổn định. Vậy thì sự ổn định đó sẽ kéo dài bao lâu nếu đùng một phát, công ty làm ăn thua lỗ, cắt giảm nhân sự, bản thân lại chẳng có kỹ năng nào để có thể nhanh chóng tìm một công việc khác với mức thu nhập tương đương. Hay đùng một phát, gia đình có chuyện cần phải dùng một số tiền lớn, phải vay mượn, để rồi sau đó là những ngày tháng cày cục trả nợ. Là công dân gắn cuộc đời mình ở một nơi thường xuyên bom rơi đạn lạc như Pakistan, có ổn định không? Gắn bó với một công ty mà nhiều vấn đề ung nhọt không thể giải quyết được, có thể dẫn đến khủng hoảng, có ổn định không?
Với tôi, ổn định là phát triển, là hướng lên. Ổn định không phải là cứ đứng im một chỗ, làm cả đời ở một công ty, ở cả đời một nơi. Ổn định chính là khả năng sống ở bất cứ đâu, làm bất cứ điều gì trong bất cứ điều kiện nào, mà vẫn sống ổn, đồng thời cảm thấy bản thân ngày một phát triển, tự tin hơn, có được nội lực mạnh mẽ để đối mặt với những thay đổi, biến cố một cách bình tĩnh. Để xây dựng được điều đó, tôi cho rằng, đứng im không phải là cách rèn luyện hay. Chính thay đổi và phát triển mới giúp ta đạt được trạng thái ổn định thật sự. Nếu không, đời sẽ đem đến cho chúng ta nhiều bất ổn không thể đối diện nổi. Mà cuộc đời thì, bạn biết đó, có bao giờ đứng yên cho mình điều khiển đâu.
Mưu cầu sự ổn định không phải là điều vô nghĩa, chỉ là làm cách nào để ta đảm bảo được sự ổn định đó? Chẳng có cách nào cả, ngoài việc bản thân phải luôn tiến lên.